Bitcoin kullanıma açıldığında, blockchain protokolüne dayalı bir teknolojinin etrafından dönen bir sektörün de temellerini attı. Azimli geliştiriciler teknolojinin potansiyelini keşfetti ve artık bu teknolojinin uygulamalarını akla gelebilecek her türlü sektör için değerlendiriyor.Bitcoin bir kripto para, yani tek bir birimin kontrolü altında olmayan bir dijital para türü. Bunun yerine dağıtılmış veritabanı teknolojisinin, finansal teşviklerin ve kriptografik tekniklerin bir kombinasyonunu kullanarak liderlere ya da yöneticilere sahip olmayan geniş bir ekosistemi mümkün kılıyor.Bitcoin ağı tarafından kullanılan veri yapısı, yaratıldığı günden bu yana geçen 10’dan fazla yıldır geniş çapta ilgi görüyor. Blockchain teknolojisi artık finanstan ve tedarik zincirlerinden hukuki sistemlere ve yönetime kadar birçok farklı sektörde deneniyor.Eğer Yeni başlayanlar için blockchain teknolojisi rehberi makalemizi okumadıysanız, blockchain, mevcut girdileri üzerinde değişiklik yapılamayan, yalnızca sonuna yeni girdiler eklenebilen basit bir veri yapısıdır. Blockchaini her bir hücrenin bir öncekine bağlı olduğu dolayısıyla eski bir hücreyi değiştirmeye yönelik girişimin anında anlaşılabileceği bir hesap çizelgesi gibi düşünmek yardımcı olabilir. Bir blockchain genellikle finansal işlemler hakkında bilgileri saklar fakat herhangi bir türde dijital veriyle de kullanılabilir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Hesap çizelgesi benzetmesini devam ettirirsek dokümanın kendisi birçok parti tarafından tutulabilir. Her parti kendi cihazında özel bir yazılım çalıştırır ve bunun aracılığıyla yazılımı çalıştıran diğer cihazlarla bağlanır. Böylece tüm katılımcılar güncel bir veri tabanına sahip olur. Katılımcıların bu bilgiyi aldığı merkezi bir kaynak bulunmaz (ağ dağıtılmıştır). Bu da bilginin daha yavaş yayıldığı ama ağın güvenlikve çeşitlilik bakımından güçlendiği anlamına gelir.
Bir sonraki bölümde blockchainin üç türünü inceleyeceğiz – özel, herkese açık ve konsorsiyum zincirler. Ama daha önce bu üç türün ortak sahip olduğu önemli özelliklere değinelim:
- Yalnızca sonuna bilgi eklenebilen bir kayıt defteri – bir sistemin blockchain olarak tanımlanabilmesi için, her bir bloğun kendisinden önce gelene bağlandığı zincir bloklar yapısına sahip olması gereklidir. Eğer blockchain, hesap çizelgemizdeki hücrelerin toplamıysa, bloklar da bireysel hücrelerdir.
- Eşlerden oluşan bir ağ – ağdaki her bir katılımcı blockchainin bir kopyasını tutar. Bu katılımcılara node adı verilir ve birbirleriyle eşler arası şekilde etkileşim kurarlar.
- Bir mutabakat mekanizması – node’ların ağa yayınlanan işlemlerin doğruluğu konusunda fikir birliğine varması ve zincire yanlış bir verinin yazılmamasının garantiye alınması için bir mekanizma gereklidir.
Aşağıdaki tabloda başlıca farklar özetlenmiştir.
| Blockchain türü | |||
| Herkese Açık | Özel | Konsorsiyum | |
| İzne dayalı mı? | Hayır | Evet | Evet |
| Kim okuyabilir? | Herkes | Yalnızca davet edilen kullanıcılar | Duruma göre değişir |
| Kim yazabilir? | Herkes | Onaylanmış katılımcılar | Onaylanmış katılımcılar |
| Sahiplik | Hiç kimse | Tek bir birim | Birden fazla birim |
| Katılımcılar bilinir mi? | Hayır | Evet | Evet |
| İşlem hızı | Yavaş | Hızlı | Hızlı |
Herkese Açık Blockchainler
Eğer yakın zamanda kripto para kullandıysanız yüksek ihtimalle bir açık blockchainle etkileşime girdiniz. Bu tür blockchainler günümüzdeki mevcut dağıtılmış kayıt defterlerinin büyük bir çoğunluğunu oluşturur. Bunlara herkese açık adı verilir çünkü işlemler herkes tarafından görüntülenebilir ve katılmak için yalnızca gerekli yazılımı indirmek yeterlidir.Herkese açığın yanı sıra izne dayalı olmayan kavramı da sıklıkla kullanılır. Katılımı engelleyen bir kontrol mekanizması yoktur ve herkes mutabakat mekanizmasına dahil olabilir (örneğin madencilikle ya da staking ile). Herhangi bir kişi ağa katılmakta özgür olduğu ve mutabakat sağlanmasına yönelik katkıları karşısında ödüllendirilebileceği için herkese açık zincirlerin üzerine kurulmuş ağlarda yüksek seviyede merkeziyetsiz bir yapı olması beklenir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Aynı şekilde, herkese açık bir blockchainin özel olanlara (ya da yarı özel olanlara) kıyasla sansüre daha dayanıklı olması beklenir. Herhangi bir kişi ağa katılabileceği için kötü niyetli kişilerin kimlikleri açığa çıkmadan avantaj elde etmesini engellemek üzere protokolün bazı mekanizmalar kullanması gereklidir.
Fakat herkese açık blockchainlerin güvenlik odaklı yaklaşımı performans açısından ödün verilmesini gerektirir. Birçok blockchain ölçeklenebilirlik sorunları yaşar ve verimlilik düşüktür. Dahası ağın bölünmesine neden olmadan değişiklik yapmak zorlayıcı olabilir çünkü önerilen değişikliğin tüm katılımcılar tarafından onaylanması oldukça nadirdir.
Özel Blockchainler
Herkese açık blockchainlerin izne dayalı olmayan yapısının tam tersine özel blockchainlerde zinciri kimin görebileceğini ve kimin zincire yazabileceğini belirleyen kurallar vardır (bunlar izne dayalı olan çevrelerdir). Kontrol konusunda açık bir hiyerarşi olduğu için bu ağlar merkeziyetsiz sistemler değildir. Fakat özel blockchainler dağıtılmıştır çünkü burada da birçok node zincirin bir kopyasını kendi cihazlarında tutar.
Özel blockchainler, bir organizasyonun ağlarını dışarıdan erişilebilir kılmadan blockchain özelliklerinden faydalanmak istediği kurumsal ortamlar için daha uygundur.Proof of Work müsriftir ama güvenlik modeli dikkate alındığında açık ortamlar için gerekli olduğu kanıtlanmıştır. Fakat özel blockchainlerde her bir katılımcının kimliği bilindiği ve bir yönetici olduğu için PoW’un engellediği tehditler o kadar zarar verici değildir. Bu durumda daha verimli bir algoritma olarak işlemlerin doğrulanmasını sağlayan belirli fonksiyonlara sahip olacak node’ların seçildiği atanmış doğrulayıcılar kullanılabilir. Genellikle bunun için her bir bloğu imzalamak üzere bir node grubu oluşturulur. Node’lar dürüst davranmamaya başlarsa bu hemen anlaşılır ve ağdan uzaklaştırılırlar. Blockchainin tepeden aşağıya kontrolü sayesinde bir değişim kolaylıkla koordine edilir.
Konsorsiyum Blockchainler
Konsorsiyum blockchainler herkese açık ve özel zincirlerin arasında bir yerdedir ve her iki türden de öğeler içerir. Bu tür zincirlerin diğerlerinden en belirgin farkı mutabakat seviyesinde görülebilir. Herkesin blok doğrulayabildiği açık bir sistem ya da blok üreticilerinin tek bir birim tarafından atandığı kapalı bir sistem yerine konsorsiyum zincirlerinde doğrulayıcılar olarak çalışan az sayıda ve eşit derecede güçlü partiler yer alır.Bu noktada sistemin kuralları esnektir: zincirin görülebilirliği doğrulayıcılarla sınırlandırılabilir, zincir yalnızca yetkili kişiler ya da herkes tarafından görüntülenebilir. Doğrulayıcıların mutabakata varması durumunda değişiklikler hızla gerçekleştirilebilir. Blockchainin çalışması bakımından da eğer belli sayıda parti dürüst davranırsa sistem herhangi bir sorun yaşamaz.
Bir konsorsiyum blockchainin en faydalı olacağı durum birden fazla organizasyonun aynı sektörde faaliyet göstermesi ve bilgi paylaşmak ya da işlemleri gerçekleştirmek için ortak bir alana ihtiyaç duyması halindedir. Bu tür bir konsorsiyuma katılmak, bilgilerini sektörün diğer katılımcılarıyla paylaşmalarına imkan sunacağı için organizasyonlar için faydalı olabilir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Hangisi daha üstün?
En özünde herkese açık, özel ve konsorsiyum blockchainler birbiriyle rekabet halinde değildir, bunlar yalnızca farklı teknolojilerdir:
- İyi tasarlanmış herkese açık zincirler sansüre dayanıklılık konusunda daha üstündür fakat hızdan ve verimden feragat etmeleri gerekir. İşlemler üzerinde uzlaşıya varılırken (ya da akıllı kontratlar için) güvenliğin sağlanması konusunda en üstün olan zincir türü budur.
- Bir özel blockchain, merkezi hata noktaları konusunda herkese açık blockchainler kadar kaygılanmak zorunda kalmadığı için hızı ön plana koyabilir. Bu tür blockchainler ideal olarak, bir bireyin ya da organizasyonun kontrolde kalması ve bilgiyi gizli tutması gerektiği durumlarda kullanılır.
- Konsorsiyum blockchainleri özel blockchainlerdeki karşı taraf riskini kısmen azaltır (merkezi kontrolü ortadan kaldırarak) ve daha az sayıda node olması sayesinde özel blockchainlere kıyasla daha verimli şekilde çalışır. Konsorsiyumlar genellikle birbirleriyle sorunsuz şekilde iletişim kurmak isteyen organizasyonlara hitap eder.
Son fikirler
Farklı faaliyetlerde bulunan bireyler ve işletmeler için çok sayıda blockchain seçeneği bulunur. Herkese açık, özel ve konsorsiyum blockchainleri grupları içinde bile farklı kullanıcı deneyimlerine yol açacak birçok küçük fark vardır. Kullanıcıların, kullanım alanına bağlı olarak hedeflerine ulaşmalarında en uygun olan blockchaini seçmeleri gerekir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
