Günümüz dünyasında birçok yetişkin bireyler geleceği adına oldukça disiplinli oldukça kararlı iş hayatları için prestijleri adına yurt dışına giderek kendilerine kalite katmak düşüncesindeler. Bunun yanı sıra karşılaştırdığımız zaman kendi ülkemizde de oldukça kaliteli mimarlık bölümleri bir çok mimar olmak isteyen öğrencilere eğitimin en iyisini yansıtmak adına kendine yenilikler katmaktadır… Bizlerde bu durumu bildiğimiz için sizlere özellikle inşaat sektörünün ihtiyaç duyduğu mimarlık alanı ile ilgili yazı hazırladık.
Günümüz dünyasında birçok yetişkin bireyler geleceği adına oldukça disiplinli oldukça kararlı iş hayatları için prestijleri adına yurt dışına giderek kendilerine kalite katmak düşüncesindeler. Bunun yanı sıra karşılaştırdığımız zaman kendi ülkemizde de oldukça kaliteli mimarlık bölümleri bir çok mimar olmak isteyen öğrencilere eğitimin en iyisini yansıtmak adına kendine yenilikler katmaktadır..Bizlerde bu durumu bildiğimiz için sizlere özellikle inşaat sektörünün ihtiyaç duyduğu mimarlık alanı ile ilgili yazı hazırladık. DÜNYA’DA MİMARLIK EĞİTİMLER SİSTEMİ AMERİKA’DA MİMARLIK EĞİTİMİ MODELİ Amerika’daki mimarlık eğitimi Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D) ve Kanada örnekleriyle incelenmiştir.
A.B.D’ndeki mimarlık eğitimi, temel doğrultusu geniş kapsamlı bir menü ve onun içindeki fazla sayıdaki seçenektir. Bu çoğulcu yapılanma içindeki Harvard, Yale ve Princeton gibi önde gelen üniversitelerin mimarlık bölümlerinde hala Beaux- Arts geleneğinin temel özelliklerinin korunduğu görülmektedir. Cooper Union, Rhode Island School of Design gibi meslek okullarında ise Bauhaus anlayışı yaşatılmaktadır. A.B.D’ nde mimarlık eğitimi genel çizgileriyle baskıcı bir teletiplikten uzak, bireysel çerçevede kendini ifade hakkına geniş ölçüde saygılı bir özellik taşımaktadır. A.B.D’ndeki okulların çoğunluğu beş yılda lisans diploması vermektedir. Bazı eyaletlerde ise, bir mimarlık bürosunda, belirli bir süre denetim altında çalışmak, formel mimarlık eğitimi yerine kabul edilebilmektedir. Mesleki örgüt tarafından yapılan, mesleki yeterlik sınavına girebilmenin önkoşulu ise formel eğitim sonrasında en az üç yıllık mesleki deneyimdir (Staj zorunludur). Sürekli mesleki gelişim (SMG) programlarına katılmak zorunludur. Pratt University- Pratt Üniversitesi/ A.B.D Sanat bölümü 1887 yılında açılmıştır. Fen tarih, felsefe programları 1888 yılında eğitime başlamıştır. Şehirdeki diğer sürekli eski okullardan farklı eğitim vermeye 1890 yılında başlamıştır. 1910 yılında fen ve teknoloji okulu açılmıştır. 1936 yılında Endüstriyel Tasarım Bölümü açılmıştır. 1938 yılında lisans eğitimine başlanmıştır. 1946 yılında İç Mimarlık Bölümü kurulmuştur. 1954 yılında Mimarlık Okulu Sanat Fakültesinden ayrılmıştır. Pratt Üniversitesinde mimarlık eğitimi anlayışı; entelektüel, estetik ve insani ihtiyaçları karşılayan, barınmayı ve korunmayı gerçekleştiren strüktürü tasarlamaktır. Pratt Üniversitesinde mimarlık pratiği, eleştirileri ve tarihi öğretilir. Öğrenciler dünya şehirlerinden mimari örnekleri görür ve yaratırlar, bu nedenlerden dolayı Pratt Üniversitesi dünyanın en iyi on mimarlık okulundan biridir. Lisans programında öğrenciler güçlü tasarım ve teknik dersleri alırlar. Bunlar teori ve uygulamalarla desteklenmektedir. Bugünün ve geleceğin tasarım problemleri için çözüm yolları ararlar. KANADA Kanada’da mimarlık eğitimi, 20.yy.’da bir olgu haline gelmiştir. 19.yy’ın sonlarına kadar mimarlık eğitimi Kanada’da yaygın değildi. Birçok insan çalıştıkları bürolarda veya şantiyelerde mimarlığı öğrenmekteydi. Kanada’da mimarlık eğitimi Fransız Kanada’sı ve İngiliz Kanada’sı olarak iki şekilde incelenebilir. Fransız tarafında 17.ve 18. yüzyılları boyunca mimarlar, rahipler tarafından eğitilirlerdi. Ayrıca iyi bir usta olabilmek için duvar ustalarından ve marangozlardan da dersler alırlardı. İngiliz Kanada’sında ise İngiltere ve daha az sayıda A.B.D’ nde eğitilen göçmenler bulunmaktaydılar, onlar buradaki eğitimlerini tamamladıktan sonra Paris’teki Güzel Sanatlar Akademisi’ne gitmek için yurt dışına çıkıyorlardı. 19.yy’ın sonlarından itibaren Kanada şehirleri mimarlık hizmetleri isteklerinde bulundular. Bunun üzerine 1887 yılında Toronto Üniversitesi kuruldu. Bu yaklaşım 20.yy’ın başlarında mimarlık eğitiminin şekillenmesini sağlamıştır. Birçok üniversite açılmıştır. 1971 yılında Kanada’da 10 tane üniversite açılmıştır ve her yıl 400 mezun vermektedir. 20.yy’ın ortalarından itibaren Avrupa modernistleri tarafından Beaux Arts etkileri eğitime yol vermiştir. Kanada okulları; Avrupalılar tarafından Kuzey Amerika’dan getirilen tasarım teorilerini, eğitsel yaklaşımları derinden etkilemiştir. Bauhaus ile tasarım eğitimi Kanada’daki mimarlık eğitiminin en önemli parçası haline gelmiştir Kanada’da mimarlık eğitimi genellikle beş yıldır. Eğitim sonrası 2,5 yıl zorunlu staj ve bu stajın sonunda sınav bulunmaktadır. Kanada’da ayrıca SMG programları uygulanmaktadır.
Avrupa’da Mimarlık Eğitimi İngiltere İngiltere’de (U.K) mimarlık eğitimi beş yıldır ve genel çizgileri ile demokrasi anlayışı, mimarın kendini ifade etme özgürlüğü yerine toplum yararı, kullanıcı ve müşteri hakları ağırlıklı ve toplumdan gelen isteklere göre teletipliğe eğilim daha fazladır. Mimarlık eğitiminin yapılanması da doğal olarak bu durumdan geniş ölçüde etkilenmektedir. Meslek örgütü (RIBA)’nın mesleki yetkinliği sağlamak üzere okulların ders programları ve standartlar üzerinde denetim yetkisi vardır. İngiltere’de meslek odalarına kayıt için üç aşamalı sınav, eğitim sistemini biçimlendirmektedir. İlk üç yıllık temel eğitim BSc adını taşımakta ve mesleki yeterlilik sınavının ilk aşamasından muafiyet sağlamaktadır. BSc’nin ardından mimar adaylarının bir yıl süreyle yurt içi veya dışında bir büroda çalışması zorunludur. Mesleki yeterlilik sınavının ikinci aşamasından muafiyet sağlayan iki yıllık hazırlık kursları da genel olarak, İngiliz sistemine özgü BArch olarak tanımlanmaktadır. Mesleki yeterlilik sınavının üçüncü aşamasından önce ise iki yıl staj öngörülmektedir. Cardiff University- Cardiff Üniversitesi / İngiltere Okul öncelikle mimariyi anlamayı ve araştırmayı öğretmektedir. Okulda ekonomik gelişmeleri ve yaşam kalitesini yükseltmeyi dikkate alarak öğretim ve tasarım yapmaktadır. Mimarlık fakültesinde, mimarlık, peyzaj mimarlığı ve şehir ve bölge planlama bölümleri bulunmaktadır. Okul mimarlığın birçok disipline dayandığını bilmektedir ve bu doğrultuda eğitim yapmaktadır. Fiziksel ve sosyal bilimleri, tarih, teori, çizim derslerini vermekte ve bunları uygulamalarla desteklemektedir.
Almanya
Almanya’da, genellikle mimar olmak isteyen öğrencilerin, okul öncesinde kısa bir staj yaparak mimarlık eğitimi konusundaki kararlarını kesinleştirmeleri gerekmektedir. Mimarlık eğitimi, üniversiteler, teknik üniversiteler, yüksek teknik okullar, yüksekokul, akademiler olmak üzere dört farklı eğitim kurumu tarafından verilmektedir. Teknik üniversitelerde mimarlık eğitiminin süresi beş yıl, diğer eğitim kurumlarında ise dört yıldır. Eğitim sonrası iki yıl zorunlu staj vardır ve serbest mesleki gelişim (SMG) programları uygulanır, fakat bu programlara katılım zorunlu değildir. Almanya’da mimarlık eğitimi daha farklı ve kendine özgü bir modeldedir. Burada eğitim ile ilgili standartlar her biri kendi başlarına özerk mimarlık bölümlerince belirlenmektedir. Bu sistemde kıdemli öğretim üyelerinin ders saatleri haftada 6 saat civarındadır. Geri kalan zamanlarını araştırmaya, danışmanlık görevlerine veya kendi uygulama çalışmalarına ayırırlar. Bu model, eğitim ve uygulama arasında kurduğu sağlam köprü nedeniyle yaratıcılık yolunu açan ve seçkin örneklerin ortaya konulmasında, toplum tarafından tek güvenilir yöntem olarak değerlendirilmektedir. RIBA’dan farklı olarak ilgili meslek kuruluşu Alman Mimarlar Birliği (The Bund Deutscher Architekten) yönetim ve yasal çerçeveyi sağlama konusunda yetkili değildir, eğitim standartları üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır. Bu kuruluş kendini bilgi topluluğu olarak değerlendirmektedir.
İtalya
İtalya’da, yenilikçi, araştırmaya dayalı, tasarım esaslı, teknolojiyi takip eden, diğer disiplinlerle ilişkilerini kuvvetli tutan bir eğitim sistemi bulunmaktadır. İtalya’da mimarlık eğitimi beş yıldır. Teknik üniversitelerde ve üniversitelerde mimarlık eğitimi verilmektedir. Mimarlık bilimi, Yapı mimarlığı, İnşa edilmiş çevrede mimarlık gibi mimarlık bölümleri vardır. Oldukça yoğun ve çok çeşitli dersler bulunmaktadır. Eğitim sonrası SMG programları uygulanmaktadır, fakat staj bulunmamaktadır. Eğitim sonrası sınav, hükümetin katılımında bulunduğu karma örgüt tarafından yapılmaktadır.
TÜRKİYE’DE MİMARLIK EĞİTİMİ
İncelenen ülkelerde, zorunlu eğitim süreci, birbirine yakındır. Okul öncesi eğitim genelde zorunlu olmadığı halde büyük bir çoğunluk bu eğitimi almaktadır. Lisede öğrenciler yüksek eğitimde yönlenecekleri bölüme göre tercihte bulunmaktadırlar. Mimarlık eğitimi genellikle beş yıldır ve zorunlu staj bulunmaktadır.
Türkiye eğitim sistemi ve süreci ile dünyayı yakalamaya çalışmaktadır. 1997 yılında zorunlu eğitim sekiz yıla, 2005 yılında da lise eğitimi dört yıla çıkarılmıştır. Şu anda da mimarlık eğitiminin süresinin yeniden düzenlenmesi ile ilgili çalışmalar sürdürülmektedir. Eğitim sonrası staj ve sürekli mesleki gelişim (SMG) programları üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Günümüzde, Türkiye’deki mimarlık bölümlerinden 4 yılda mezun olunmaktadır ve alınan diplomada mimarlık alanındaki lisans eğitimini tamamlamıştır yazmaktadır.
Türkiye’den Örnek Mimarlık Okulların İrdelenmesi
Yetkin, yaratıcı, eleştirel zekaya sahip profesyonel tasarımcıları eğitmek ve yetiştirmek, düşünsel açıdan olgun, ekolojik yönden duyarlı, toplumsal sorumluluğu olan iyi dünya vatandaşı yetiştirmek üzere açılan üniversitelerimiz kapsamında mimarlık bölümleri arasında değişik model ve geleneklerden kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılığı daha iyi anlayabilmek ve mimarlık eğitiminin gelişimini görebilmek için seçilen altı üniversitenin lisans programları temel alınarak irdeleme yapılmıştır. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/İstanbul Türkiye’de mimarlık eğitimi veren en eski eğitim kurumlarından biri olan Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi 1883’te Osman Hamdi Bey tarafından kurulmuştur. 1928’de Güzel Sanatlar Akademisi, 1982’de Mimar Sinan Üniversitesi adlarını alan kurum, bugün MSGSÜ’ ne dönüşmüştür ve Mimarlık Fakültesi’nde; Mimarlık, İç Mimarlık, Endüstri Ürünleri Tasarımı ve Şehir Bölge Planlama Bölümleri yer almaktadır. Yüzyıl başlarında Akademi’de Ecole Des Beaux Arts etkisi güçlüdür. 1930’lu yıllarda Nazi rejiminin dışladığı, o dönemin tanınmış bazı mimarlarının öğretim kadrosuna katılmasıyla Akademi’de Orta Avrupa ekolü etkinlik kazanmıştır. Buna göre ilk iki yıl hazırlık dönemi sayılmakta, öğrenciye, proje tasarımı için gerekli görülen, inşaat, planlama bilgisi, inşaat malzemesi ve çizim, matematik ve estetik bilgileri derslerde kazandırılmaktaydı. Bu dönemi tamamlayan öğrenci üçüncü yıldan itibaren seçtiği hocasının atölyesinde seçtiği proje konusu üzerinde tasarım çalışmalarına başlamaktaydı. Beş yarıyıl devam eden bu çalışmalardan sonra diploma yarıyılında, bütün sınıfa tek bir konu verilir, herkes kendi evine çekilip, fikirlerin başkaları tarafından kopya edilmemesine özen göstererek diploma projesini tamamlar, projeler sergilenip değerlendirilir ve yüksek mimar unvanıyla mezun olunurdu. Bölüm, Türk mimarisinin çağdaş bir düzeye ulaşmasını sağlamıştır ve mimarlık eğitiminde görev alan kadroların kaynağı olmuştur. Karadeniz Teknik Üniversitesi/Trabzon Mimarlık bölümü 19 Eylül 1963’te eğitim ve öğretime İnşaat – Mimarlık Fakültesi olarak başlamıştır. 5 yıllık lisans eğitimi olarak başlayan lisans eğitimi 1977–1978 Eğitimöğretim yılından itibaren 4 yıl olarak sürdürülmektedir. Mimarlık Bölümü, 1982 yılında kurulan Mühendislik – Mimarlık YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi Cilt 3, Sayı 1, 2008 H. Nalçakan, Ç. Polatoğlu 96 Fakültesi içerisinde yer almıştır. Bakanlar kurulunun 04.07.2005 tarihli kanunu ile Mimarlık Fakültesi olarak yapılandırılmıştır.
Türkiye’de mimarlık eğitimi 4 yıldır ve mimar unvanıyla mezun olunmaktadır. İncelenen 6 üniversitenin mimarlık bölümlerinde toplam ders saati ortalaması 209,3 saattir, ancak toplam ders saati en az ve an fazla olan üniversiteler arasında 49 saatlik önemli bir fark bulunmaktadır.
• Öğrencinin mezun olabilmesi için alması gereken ders sayıları farklıdır, ders sayısı fazla olan üniversitelerde ders saatinin süresi de artmaktadır.
• Üniversitelerde ders saati farkının oluşmasının bir diğer nedeni, proje ders saatlerinin değişik olmasıdır.
Proje derslerinin eğitim programı içerisindeki ağırlığının (%24.84- %31.67) değişkenlik göstermesi mimarlık eğitiminin yürütülmesindeki farklı anlayışlardan kaynaklanmaktadır. Bazı bölümler eğitimi mimari tasarım projesi odaklı sürdürürken, diğerleri derslerin program içerisindeki toplam ağırlığını yüksek tutmaktadırlar. Küreselleşmenin mimarlık eğitimine etkisi dünyadaki eğitim sistemlerinin birbirine benzer hale gelmesinde görülmektedir. Bu durum, akreditasyon sürecinde, temel tasar YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi Cilt 3, Sayı 1, 2008 H. Nalçakan, Ç. Polatoğlu 98 alanında, proje atölyelerinde ve kuramsal alanda yapılan çalışmalarda ön plana çıkmaktadır. Mimarlık bölümlerinden mezun olanların ve öğretim elemanlarının, eş kalitede olması sağlanmaya çalışılmaktadır. Mimarlık okullarında verilen derslerin kapsamı, işleniş biçimleri, ders saatleri, kredileri, teknoloji kullanımları, öğrencilerin mimarlık bölümüne girmeleri için ve mimarlık eğitimi sürecinde yönlendirilmeleri ile disiplinler arası ilişkiler ve unvanlar bakımından dünyada bir standart yakalanmaya çalışılmaktadır. Bütün mimarlar eğitim açısından benzer alt yapıya sahip olacak, ancak onları farklı kılan yerel kültürleri olacaktır, böylelikle mimarlar dünyanın her tarafında tanınabilecekler ve eserler ortaya koyabilecekledir. SONUÇ; MİMARLIK EĞİTİM DÜZEYİMİZİ YÜKSELTMEK
Mimarlığın gelişimi, küreselleşmeyi irdeleyerek, doğru anlayarak, bu olgunun olumlu yanlarından yararlanmakla ve dünya ile bütünleşmekle sağlanabilir. Bu gelişimde, mimarların daha iyi sorun çözücü ve daha iyi kuram geliştirici olabilmeleri için tüm yeteneklere sahip meslek adamları olmalarının yanında, mesleki bilginin ve filozofça düşünmenin daha iyisine sahip olmaları gerekmektedir. Böyle bir gelişim de bu özelliklerin dikkate alındığı bir eğitim sistemi doğrultusunda gerçekleştirilebilir. Mimarlık eğitiminde konular genişletilmeli ve açık bir bilgi sistemi kurulmalıdır. Eğitim kurumları daha fazla dışarıya açık bir politika benimsemelidir.
Özellikle uluslararası ilişkilerin ağırlık kazandığı, küresel ortamda etkileşimin şekillendireceği platformları ve belirlenecek yöntemlerle, farklı meslek gruplarından gelecek katkılarla genişleyen alanlarda tartışmaların yaygın katılımla sürdürülebilmesine olanak sağlanmalıdır. Mimarlık eğitiminin amacı; mimar adaylarına öğrenme, araştırma, ifade etme, eleştiriye açık olma ve tartışmalardan olumlu sonuçlara varmayı ve örgütleme yeteneğini kazandırmaktır. Her mimarlık öğrencisi, açık fikirli olmak, teknolojideki yeni ilerlemeleri kullanabilmek ve mesleki bilgi temelinde yaratıcı olabilmek, sosyal bilim alanlarıyla beslenen tasarım anlayışına ve kuramsal alt yapı zenginliğine sahip olabilmek üzerine eğitilmelidir.
Yazar: Aybüke Yetim
yetimaybuke8979@gmail.com
Kaynak: Boss Life Dergi
