Bana En Basit Haliyle Anlat Piyasalar, yapıcılardan ve alıcılardan oluşur. Yapıcılar, hemen gerçekleştirilmeyen alış ve satış emirleri yaratır (örn. “fiyat 15.000’e ulaştığında BTC sat” gibi). Bu da likidite yaratır, yani diğer kişilerin koşullar karşılandığında anında BTC alması daha kolay hale gelir. Anında alım yapanlara ise alıcı adı verilir. Diğer bir deyişle alıcılar, yapıcılar tarafından yaratılmış emirleri doldurur.
Giriş
Tüm borsa türlerinde (ister Forex ister hisse senedi ya da kripto paraborsası olsun), satıcılar alıcılarla eşleştirilir. Bu buluşma noktaları olmasaydı, Bitcoin karşılığında Ethereum satma teklifleriniz için sosyal medyada ilan vermek ve birilerinin bu ilanlara başvurmasını beklemek zorunda kalırdınız.Bu makalede, yapıcı ve alıcı kavramlarından bahsedeceğiz. Tüm piyasa katılımcıları bu kategorilerden en az birine dahildir – alım satım yapan biri olarak muhtemelen bir noktada ikisi olarak da hareket edersiniz. Yapıcılar ve alıcılar, birçok alım satım platformunun yaşam kaynağıdır ve güçlü borsaları zayıflardan ayıran da yapıcı ve alıcıların varlığıdır (ya da var olmaması).Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Likidite
Yapıcı ve alıcıların ayrıntılarına girmeden önce likiditeden bahsetmek önemlidir. Bir varlıktan likit ya da likit değil şeklinde bahsedildiğini duyduğunuzda aslında bu varlığın ne kadar kolay bir şekilde satılacağından bahsediliyordur.
Altının bir gramı oldukça likit bir varlıktır çünkü kısa bir süre içinde nakit parayla takas edilebilir. Binance CEO’sunun bir boğanın sırtında olduğu on metrelik bir heykel ise ne yazık ki likiditesi son derece düşük varlıktır. Bu heykel, herhangi birinin bahçesinde harika gözükecek olsa da gerçekte böyle parça herkesin ilgisini çekmeyecektir.Bunun ilgili (ama kısmen farklı) bir kavram da piyasa likiditesidir. Likit bir piyasa, varlıkları adil bir değer üzerinden kolayca alabileceğiniz ve satabileceğiniz bir yerdir. Varlığı almak isteyenlerden gelen yüksek bir talep ve satmak isteyenlerden gelen yüksek bir arz söz konusudur. Bu kadar yüksek bir hareketlilik olunca, alıcıların ve satıcıların orta noktada buluşması daha kolaydır: En düşük satış emri (ya da satışfiyatı) ve en yüksek alış emri (ya da alış fiyatı) birbirine yakındır. Sonuç olarak, en düşük satış fiyatı ve en yüksek alış fiyatı arasındaki fark az (ya da dar) olur. Bu farka, alış satış farkı adı verilir.
Bunun aksine, likit olmayan piyasalar bu özelliklerin hiçbirine sahip değildir. Bir varlık satmak istiyorsanız, varlığa yönelik pek talep olmadığı için adil bir fiyattan satış yapmakta zorlanırsınız. Sonuç olarak, likit olmayan piyasalarda alış satış farkı genellikle daha yüksektir.
Tamam! Likiditeden bahsettiğimize göre artık yapıcı ve alıcılara geçebiliriz.
Piyasa yapıcılar ve piyasa alıcılar
Daha önce bahsettiğimiz gibi bir borsada yer alan kullanıcılar ya yapıcı ya da alıcı olarak hareket eder. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Yapıcılar
Borsalar bir varlığın piyasa değerini genellikle bir emir defteriaracılığıyla hesaplar. Emir defteri, kullanıcıların tüm alış ya da satış tekliflerinin bir araya getirildiği yerdir. Örneğin, 4.000 USD’den 800 BTC satın al şeklinde bir talimat verebilirsiniz. Bu talimat emir defterine eklenir ve fiyat 4.000 USD’ye ulaştığında gerçekleştirilir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi limit emirler, yapmak istediğiniz işlemi emir defterine ekleyerek önceden beyan etmenizi gerektirir. Böylece yapıcı olursunuz çünkü bir anlamda piyasayı “yaparsınız”. Borsalar, raflara ürün koymaları karşılığında müşterilerinden komisyon talep eden marketler gibidir ve siz de bu durumda kendi ürünlerinizi raflara eklemiş olursunuz.Büyük alım satımlar yapan kişilerin ve şirketlerin (yüksek hızlı alım satımda uzmanlaşmış olanlar gibi) piyasa yapıcı rolünü üstlenmesine sıkça rastlanır. Buna alternatif olarak, küçük alım satımlar yapanlar da hemen gerçekleşmeyecek emir türlerini kullanarak piyasa yapıcı olabilir.
Alıcılar
Market benzetmesinden devam edersek, ürünlerinizi başka birinin gelip satın alması için raflara koyarsınız. İşte bu kişiler de alıcılardır. Fakat burada marketten konserve almak yerine sizin sunduğunuz likiditeyi tüketirler.Şöyle düşünebilirsiniz: Emir defterine bir emir eklediğinizde borsanın likiditesini artırırsınız çünkü kullanıcıların alım ya da satım yapmasını kolaylaştırırsınız. Diğer yandan bir alıcı, bir piyasa emriyle (güncel piyasa fiyatından alım ya da satım yapmak için verilen talimat) bu likiditenin bir kısmını kullanır. Piyasa emri verildiğinde emir defterindeki mevcut emirler hemen gerçekleştirilir.
Binance’te ya da diğer kripto para borsalarında alım satım yapmak için bir piyasa emri verdiyseniz bir alıcı olarak hareket etmişsinizdir. Fakat limit emirlerini kullanarak da alıcı olabilirsiniz. Burada önemli nokta, başka birisinin emrini gerçekleştirdiğinizde alıcı olduğunuzdur.➟ Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance’ten Bitcoin satın alabilirsiniz!
Yapıcı – Alıcı komisyonları
Birçok borsa, gelirlerinin büyük kısmını kullanıcıları eşlemeleri karşılığında aldıkları komisyonlardan elde eder. Bu da, bir emir yarattığınız ve bu emrin gerçekleştirildiği her sefer bir komisyon ödemeniz gerektiği anlamına gelir. Fakat ödenecek tutar borsalar arasında fark gösterebilir, ayrıca işlem büyüklüğünüze ve rolünüze göre de değişebilir.Genellikle, borsaya likidite ekledikleri için yapıcılara bir tür geri ödeme sunulur. Geri ödemeler faydalıdır çünkü ileride platformu kullanmayı düşünen kişiler bu platform geri ödeme sunuyor ve yüksek likiditeye sahip, alım satımlarımı burada yapmalıyım, diye düşünebilir. Sonuçta böyle bir platform, işlemlerin hızla gerçekleştirilmesine imkan tanıyacağı için düşük likiditeye sahip bir platformdan daha ilgi çekicidir. Çoğu durumda alıcılar, yapıcılardan daha yüksek bir komisyon ödemek zorunda kalır çünkü yapıcıların likiditeye sunduğu katkıyı alıcılar sunmaz.Daha önce bahsettiğimiz gibi yapıcı-alıcı komisyon yapısı platforma bağlıdır. Örneğin, Binance’teki yapıcı alıcı fiyatlamasını Komisyon Çizelgesi sayfasından görebilirsiniz.Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Son düşünceler
Özetle, yapıcılar emirler yaratan ve bu emirlerin gerçekleştirilmesini bekleyen kullanıcılardır. Yapıcılar ise başkalarının emirlerini gerçekleştirir. Burada anahtar nokta piyasa yapıcıların likidite sağlayıcıları olduğudur.
Yapıcı-alıcı modelini kullanan borsalarda, platformun bir alım satım yeri olarak çekiciliği için yapıcılar hayati önem taşır. Genellikle borsalar, likidite sağladıkları için yapıcıları daha düşük komisyon bedelleriyle ödüllendirir. Bunun aksine alıcılar, varlıkları kolayca alabilmek ve satabilmek için bu likiditeden faydalanır. Fakat bunun karşılığında genellikle daha yüksek tutarda bir komisyon ödemeleri gerekir.
