Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC)

Kısa Özet

Bitcoin’in harika olduğuna şüphe yok, fakat neden kahve almak ya da vergilerimizi ödemek için Bitcoin kullanamıyoruz? Bitcoin, dijital bir para birimi olsa da günlük işlemler için pek uygun olmayabilir. Bu kullanım alanına başka bir dijital varlık türü muhtemelen daha iyi hizmet edecektir: merkez bankası dijital para birimleri (CBDC).

Birçok ülke, tam anlamıyla dijital bir para birimi fikrini henüz yeni değerlendirmeye başlamış olsa da bazıları bu uygulamayı test etmeye şimdiden başlamıştır. Peki, CBDC’leri diğer dijital varlıklardan farklı kılan nedir? Yanıtı makalemizde. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.

Giriş

Geleneksel finans dahilinde parayı hareket ettirmenin arkasındaki teknoloji, dünyanın geri kalanının değişim hızını yakalama konusunda başarısızdır. Bu işlem aslında küçük birimleri bir yerden başka bir yere göndermekten yalnızca biraz daha karmaşık olsa da para göndermek masraflı olabilir ve idealde olması gerekenden çok daha uzun sürer.Birçok devlet, yeni bir dijital para birimi türü geliştirmek üzerine aktif olarak çalışmaktadır. Bu yeni para birimi türünün sunacağı başlıca faydalar, ödeme sistemlerinin veriminin artması ve sürece dahil olan herkes için masrafların azalmasıdır. CBDC’leri blockchainin sunduğu ilerlemelerden ilham alan yeni bir teknolojik katman üzerine inşa edilmiş dijital itibari paralar olarak düşünebilirsiniz.

Bu dijital para birimleri, önümüzdeki on yıl içinde büyük ihtimalle birçok ülke tarafından benimsenecektir. Peki, bu paralar nasıl çalışır?

Merkez bankası dijital para birimi (CBDC) nedir?

Merkez bankası dijital para birimi (CBDC), itibari paranın dijital formudur. Dolayısıyla, devlet düzenlemeleri gereğince para olarak kabul edilir.Bir CBDC’nin tasarımına yaklaşım, parayı hangi ülkenin çıkaracağına bağlı olarak muhtemelen büyük farklar gösterecektir. Bazı uygulamalar blockchain ya da başka bir tip dağıtılmış kayıt defteri teknolojisine (DLT) dayanabilir, diğerleri ise yalnızca merkezi veritabanları olarak ortaya çıkabilir. Blockchain tabanlı olanların, itibari para biriminin dijital formunu temsil eden bir token kullanması gereklidir.CBDC’lerin Bitcoin gibi kripto paralardan esinlendiğini iddia etmek mümkün olsa da aslında bu iki para türü birbirinden oldukça farklıdır. CBDC’ler devletler tarafından çıkarılır ve hükümetler tarafından yasal para birimi olarak kabul edilir. 

Bitcoin gibi kripto paralar sınır ötesi çalışır ve herhangi bir ülke ya da merkezi birim tarafından çıkarılmaz. Tabi ki bu, CBDC’lerle uluslararası ödemeler yapamayacağınız anlamına gelmez, fakat Bitcoin için ulusal sınır kavramının hiçbir önemi yoktur.

Merkez bankalarının pek çoğu CBDC’ler için kavram kanıtlama yapmayı düşünmekte, hatta bunun üzerine aktif olarak çalışmaktadır. 

Çin, Dijital Para Birimi/Elektronik Ödemeler (DC/EP) adlı proje üzerinde 2014 yılından beri çalışmaktadır. Dijital yuan için aktif bir deneme, bir süredir çeşitli şehirlerde yürütülmektedir. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise dijital euro fikrini ortaya atan ve böylesi bir dijital para biriminin avantajlarını değerlendiren bir raporu Ekim 2020’de yayınlamıştır. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.

Merkez bankası dijital para birimlerini (CBDC) anlamak

Teknolojik açıdan bir CBDC, en temelde devlet (ya da onay almış özel sektörden birimler) tarafından yürütülen ve yönetilen bir veritabanıdır. Yalnızca onay almış kişilerin ağ üzerinde işlem yapması mümkün olduğundan bu veritabanı izne dayalıdır. 

Dolayısıyla, veritabanını yöneten merkezi birim; işlemlerin gerçekleştirilmesini engelleme, işlemleri tersine çevirme, fonları “dondurma” ya da adresleri kara listeye ekleme gücüne de sahiptir.Birçok CBDC, muhtemelen kendi blockchainleri üzerinde çalışacaktır. Fakat bazıları, herkese açık blockchainler üzerinde de çıkarılabilir. Bu sayede, izne dayalı olmayan bir baz katman üzerinde izne dayalı varlıklar yaratılmış olur. Bu yaklaşım, her iki dünyanın da en iyi yönlerini bünyesine katabilir. İzne dayalı katman, merkez bankaları için gerekli olan kontrole imkan tanırken izne dayalı olmayan katman en güçlü güvenlik garantilerini sunabilir.

Fakat bunun standart bir uygulama olması düşük bir olasılıktır. Günümüzde, herkese açık blockchainlerden hiçbiri bu kadar önemli bir görevi yerine getirmek için teknolojik araçlara sahip değildir ve yeteri kadar uzun bir süre boyunca test edilmemiştir.

Bunun dışında, her ülkenin yaklaşımı farklı olacağından bir CBDC’nin nasıl çalışacağının ana hatlarını belirlemek zordur. Muhtemelen her ülke, teknolojiyi kendi ihtiyacına göre şekillendirecektir.

Merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC) faydaları

Daha önce kripto paralarla ilgili “banka erişimi olmayanlara erişim sunma” sözünü duymuş olabilirsiniz. Bu fikir oldukça ilgi çekici olsa da Bitcoin gibi merkeziyetsiz kripto paralara kıyasla CBDC’ler bu amaca ulaşmada daha başarılı olabilir. Düşük masraflı bir banka hesabına erişimi olan her bir yasal vatandaş, finansal kapsamayı artırabilir.

Bir diğer fayda, para sistemini revize etmenin getirebileceği teknolojik ilerlemelerdir. İtibari paraların büyük çoğunluğu yalnızca veritabanındaki sayılardan ibaret olsa da altyapının büyük kısmı oldukça eskidir. Pazar günü akşamüstü saatlerinde bir e-posta göndermek, tam da olması gerektiği gibi yalnızca birkaç saniye sürer. Fakat günümüzün dolambaçlı finans sistemi nedeniyle para göndermek birkaç gün alabilir.

COVID pandemisine verilen ekonomik yanıtlar sırasında merkez bankalarının her zamankinden de hızlı harekete geçmesi gerekmiştir. CBDC’ler, merkez bankaları ve finansal kurumların para politikalarındaki değişiklikleri eskiye kıyasla çok daha doğrudan bir şekilde uygulamaya koymasına imkan tanıyabilir. Bu sayede, merkez bankalarının çalışma şeklini revize etmek de mümkün hale gelebilir.

CBDC’ler, hükümetlerin ve merkez bankalarının yasa dışı etkinlikleri takip etmesini de kolaylaştırır. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.

CBDC’ler ve sabit coinler

Bu bahsettiklerimiz sabit coinleri çağrıştırıyor, değil mi? İşlevsel anlamda bu iki para birimi birbirine benzerdir – her ikisi de itibari paraları dijital token formunda temsil eder. Fakat daha derine indiğimizde farklar ortaya çıkar.Sabit coinler genellikle özel bir birim tarafından çıkarılır ve bir itibari paranın ya da başka bir varlığın temsilidir. Temsil ettikleri değer karşılığında bozdurulabilirler, fakat itibari para olarak kabul edilmezler. Diğer yandan CBDC’ler, devletler tarafından itibari para olarak çıkarılır.➟ Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance’ten Bitcoin (BTC) satın alabilirsiniz!

CBDC’ler ve kripto paralar

Daha önce de bahsettiğimiz gibi CBDC’ler, itibari paralardan farklıdır. CBDC’ler merkez bankası tarafından çıkarılır ve devlet tarafından yasal para birimi olarak kabul edilir. Bir CBDC’yi kağıt para olarak düşünebilirsiniz – bir hesap birimi, ödeme aracı ve değer saklama aracıdır.Bitcoin gibi gerçek kripto paralar ise oldukça farklıdır. Devlet tarafından çıkarılmazlar ve ülke sınırlarıyla ilişkileri yoktur. Kripto paralar izne dayalı değildir, güvene dayalı değildir ve sansüre dayanıklıdır. Buna ek olarak, ağı kontrol eden merkezi bir birim bulunmaz. Hiç kimse Bitcoin adresinizi kara listeye alarak başka bir Bitcoin adresine fon göndermenizi engelleyemez.

Bu durumda hangisi daha iyidir? Yanıt, kullanım alanına göre değişir. Alice’in hiçbir aracı ya da işlemi engelleyebilecek birisi olmadan Bob’a Bitcoin gönderebilmesi fikri çok değerlidir. Fakat bu aynı zamanda bazı dezavantajlara da sahiptir. Büyük miktarda bir para çalınırsa ne olur? Alice tüm birikimlerini yanlışlıkla hatalı bir adrese gönderirse ne yapabilir? 

Kimi zaman bir birimin işlemleri tersine çevirme ya da adresleri kara listeye alma gücüne sahip olması faydalı olabilir. Diğer zamanlarda ise Bitcoin gibi merkeziyetsiz bir ağın dünyaya sunabileceği avantajlar çok işe yarayabilir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.

Son düşünceler

Kısacası, merkez bankası dijital para birimlerinin dijital formda itibari paralar olduğunu söyleyebiliriz. CBDC uygulamalarının birçoğu muhtemelen blockchain teknolojisini kullanacak ve dijital ödemelerin herkes tarafından yapılabilmesi için daha sorunsuz bir yol sunacaktır.

Kaynak : Binance