Kısa Özet
Avalanche ağı, hızdan ve merkeziyetsizlikten ödün vermeden ölçeklenebilirliği iyileştirmeyi hedefler. Temel platformu üç blockchainden oluşur: Borsa Zinciri (X-Chain), Sözleşme Zinciri (C-Chain) ve Platform Zinciri (P-Chain). X-Chain, varlıkları yaratmak ve alıp satmak için kullanılır. C-Chain, akıllı sözleşmelerin oluşturulması içindir. P-Chain ise doğrulayıcıları ve Alt Ağları koordine etmeye yöneliktir.
Protokolün en önemli yeniliklerinden biri mutabakatı hızlı ve düşük maliyetli kılmak için doğrulayıcılarla tekrarlanan bir şekilde alt örneklem oylamasını kullanan bir yöntem olan Avalanche Mutabakatıdır. Avalanche, yeni bir yatay ölçeklendirme yöntemi olarak Alt Ağları da kullanarak özelleştirilebilir ve birlikte çalışabilir blockchainler yaratılmasına imkan tanır. Alt Ağ sayısına yönelik hiçbir sınırlama yoktur.
Giriş
Blockchain teknolojisi geliştikçe ölçeklenebilirlik, birlikte çalışabilirlik ve kullanılabilirlik gibi eski sorunlara yeni çözümler üretilmektedir. Avalanche, başlıca platformu dahilinde üç farklı blockchainin kullanımıyla benzersiz bir yaklaşım sergilemektedir. Yerel tokeni AVAX ve birden fazla mutabakat mekanizması sayesinde Avalanche, “işlem sonlandırma süresi bazında blockchain sektöründeki en hızlı akıllı sözleşme platformu” olduğunu iddia etmektedir. Makalemizde, bu iddianın arkasındaki etmenleri ve platformun sunduğu çözümleri inceleyeceğiz.
Avalanche ne zaman kuruldu?
Avalanche, New York merkezli bir ekip olan Ava Labs tarafından Eylül 2020’de kurulmuştur. Ava Labs, fon toplama turunda yaklaşık 300 milyon USD ve Avalanche Vakfı da daha sonra düzenlediği özel ve herkese açık token satışları ile toplamda 48 milyon USD toplamıştır. Ava Labs’in arkasındaki üç kişilik ekipte Kevin Sekniqi, Maofan “Ted” Yin ve Emin Gün Sirer yer almaktadır.
Avalanche hangi sorunları çözüyor?
Avalanche, başlıca üç sorunu çözmeye çalışmaktadır. Bunlar ölçeklenebilirlik, işlem ücretleri ve birlikte çalışabilirliktir.
Ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik
Blockchainler, ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik arasında bir denge kurmada genellikle zorlanır. Hareketliliği artan bir ağ kolayca tıkanabilir. Bitcoin (BTC), bu sorunun iyi bir örneğidir. Ağın tıkandığı dönemlerde işlemlerin tamamlanmasının saatler hatta günler aldığı olmuştur.
Bununla mücadele etmenin yollarından biri, ağdaki işlemlerin doğrulanması için daha az sayıda kişiye daha fazla yetki vererek ağı daha merkezi bir hale getirmek ve daha yüksek hızlara ulaşmaktır. Fakat merkeziyetsizlik blockchain güvenliği için büyük bir öneme sahiptir. Yeni blockchainler bu sorunu teknolojik gelişmelerle çözmeye çalışır ve Avalanche da birazdan bahsedeceğimiz benzersiz yaklaşımı benimsemiştir.
Yüksek ücretler
Ethereum gibi büyük blockchainlerde görülen bir diğer yaygın sorun da trafiğin artmasıyla yükselebilen gas ücretleridir. Ücretlerin yüksek olması en nihayetinde kullanıcıları bu blockchainleri kullanmaktan alıkoyar, fakat mevcut diğer alternatifler de daha az gelişmiş ekosistemlerdir. Örneğin, Ethereum’un popülerliği ve geçmişte bu ağa alternatif başka ağların bulunmaması yüksek trafiğe ve yüksek ücretlere neden olmuştur. Basit bir transferin maliyeti kimi zaman 10 USD’nin üzerine çıkabilir. Karmaşık bir akıllı sözleşme işlemi ise 100 USD’yi aşabilir.
Birlikte çalışabilirlik
Söz konusu blockchainler olduğunda farklı proje ve şirketlerin farklı ihtiyaçları vardır. Eskiden projelerin ya Ethereum’la ya kendi ihtiyaçlarına özel olarak tasarlanmamış başka bir blockchainle ya da özel bir blockchainle çalışması gerekiyordu. Özelleştirilebilirlik ve birden fazla blockchainin iş birliği yapması arasında bir denge bulmak zordu. Avalanche ise bu soruna ana ağın güvenliğini, hızını ve uyumluluğunu paylaşan, kişiselleştirilmiş ve uygulamaya özel blockchainler olan Alt Ağlar ile bir çözüm sunmaktadır.
Avalanche nasıl hizmet görür?
Avalanche, birkaç yöntemin bir kombinasyonunu kullanmasıyla benzersizdir ve birlikte çalışabilir başlıca üç blockchainden oluşur: X-Chain, C-Chain ve P-Chain.
1. Borsa Zinciri (X-Chain) AVAX tokenleri ve diğer dijital varlıkları yaratmak ve takas etmek için kullanılır. İşlem ücretleri AVAX ile ödenir ve blockchain Avalanche Mutabakat protokolünü kullanır.
2. Sözleşme Zinciri (C-Chain), geliştiricilerin DApp’ler için akıllı sözleşmeler yaratabildiği yerdir. Bu zincir, Ethereum Sanal Makinesinin (EVM) bir örneğini bünyesine dahil ederek EVM ile uyumlu DApp‘lere imkan tanır. Avalanche Mutabakat protokolünün değiştirilmiş bir versiyonu olan Snowman’i kullanır.
3. Platform Zinciri (P-Chain) ağ doğrulayıcılarını koordine eder, aktif Alt Ağları takip eder ve yeni Alt Ağların oluşturulmasına imkan tanır. P-Chain de Snowman’i kullanır.
Her bir blockchainin farklı roller üstlenmesi sayesinde, Avalanche tüm süreçlerin tek bir zincir üzerinde çalışmasına kıyasla hızı ve ölçeklenebilirliği artırır. Avalanche geliştiricileri mutabakat mekanizmalarını her bir blockchainin ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlenmiştir. Kullanıcıların staking yapmak ve ağ ücretlerini ödemek için AVAX’a ihtiyacı vardır. Bu da ekosisteme herkes tarafından kullanılabilecek bir varlık sunar.
Avalanche’ın mutabakat mekanizmaları nasıl çalışır?
Avalanche’ın iki mutabakat protokolü arasında benzerlikler vardır. Bu ikili sistem, ağın ölçeklenebilirliğinin ve işlem hızlarının artmasındaki başlıca nedendir.
Avalanche
Proof of Work (PoW), Proof of Stake (PoS) ve Delegated Proof of Stake‘in (DPoS) aksine, Avalanche mutabakat protokolünün mutabakat sağlamak için bir lidere ihtiyacı yoktur. Bu etmen, ölçeklenebilirlikten ödün vermeden Avalanche ağının merkeziyetsizliğini artırır. Buna karşılık PoW, PoS ve DPoS’de ise işlemler bir kişi tarafından işlenir ve bu kişinin çalışmaları daha sonra diğerleri tarafından doğrulanır.
Avalanche, yönlü düz ağaçla (DAG) optimize edilmiş bir mutabakat protokolü kullanır. DAG, ağın işlemleri paralel bir şekilde işlemesine imkan tanır. Doğrulayıcılar, yeni bir işlemin geçerli olup olmadığını belirlemek için diğer doğrulayıcılardan oluşan bir örneklemi sorgular. Bu yinelenen rastgele alt örneklemeden belirli bir sayıda yapıldıktan sonra bir işlemin yanlış olmasının neredeyse imkansız olduğu istatistiksel olarak kanıtlanır.
Tüm işlemler başka doğrulamalara gerek kalmadan hemen kesinleştirilir. Bir doğrulayıcı düğümü çalıştırmak ve işlemleri doğrulamak için donanım gereklilikleri azdır ve bunlara kolayca erişilebilir. Bu da performans, merkeziyetsizlik ve çevre dostu olma özelliği açısından faydalıdır.
Snowman
Snowman mutabakat protokolü Avalanche mutabakat protokolünü temel alır, fakat işlemleri doğrusal olarak sıralar. Bu özellik, akıllı sözleşmelerle etkileşim kurarken faydalıdır. Avalanche mutabakat protokolünün aksine, Snowman bloklar oluşturur.
AVAX token
AVAX, Avalanche’ın yerel tokenidir ve maksimum arzı 720 milyondur. Ağda ödenen tüm ücretler deflasyonist bir mekanizma kapsamında yakılarak geniş çaplı Avalanche topluluğuna fayda sağlar. AVAX’ın başlıca üç kullanım alanı vardır:
1. AVAX’larınızı doğrulayıcı olmak amacıyla stake edebilir ya da başka bir doğrulayıcıya delege edebilirsiniz. Doğrulayıcılar %10’a varan Yıllık Getiri Oranı (APY) kazanabilir ve aldıkları ödülün belirli bir yüzdesini kendilerini destekleyen delegatörlere dağıtabilir.
2. AVAX, tüm Alt Ağlar için ortak bir hesap birimi işlevini görerek birlikte çalışabilirliği artırır.
3. İşlem ücretleri ve Alt Ağlardaki katılımlar AVAX ile ödenebilir.
AVAX nasıl stake edilir?
AVAX sahipleri doğrulayıcı olarak ya da tokenleri bir doğrulayıcıyla stake ederek ödüller kazanabilir. Doğrulayıcı olmak için 2.000 AVAX stake edilmesi gereklidir.
Donanım gereksinimleri, çoğu standart dizüstü ya da masaüstü bilgisayarın doğrulama yapmaya başlamaya yeteceği kadar düşüktür. Ayrıca bir doğrulayıcıyla token stake edebilir ve doğrulayıcının başarıyla onayladığı işlemlerden ödüller de kazanabilirsiniz.
Kişiselleştirilebilir Avalanche blockchainleri
Avalanche, Ethereum ve diğer katman 1 blockchainlerle benzer işlevlere sahiptir. Geliştiriciler token, NFT ve DApp’ler yaratabilir. Kullanıcılar token stake edebilir, işlemleri doğrulayabilir ve 400’ün üzerinde DApp’i kullanabilir. Kullanıcılara göre Avalanche’ın artıları bu imkanlarda yapılan iyileştirmelerden gelmektedir. Avalanche, ekstra bir özellik olarak Alt Ağ adındaki birlikte çalışabilir, özelleştirilmiş blockchainlerin yaratılmasına da imkan tanır.
Yüksek seviyede ölçeklenebilir bir alt ağ kullanan özelleştirilmiş bir blockchain, büyük şirketlerin ihtiyaçlarını karşılamaya çok uygundur ve birçok şirket halihazırda Alt Ağlar inşa etmektedir. Bu özelleştirilmiş blockchainlerin büyük kurumsal ve küçük bağımsız işletmecileri için geniş bir ekosistem dahilinde diğerleriyle etkileşim kurmak ve Avalanche’in ana ağının güvenliğinden faydalanmak oldukça kolaydır.
Avalanche, EVM ile uyumlu olan kendi özel Avalanche Sanal Makinesine (AVM) sahiptir. Ethereum’un Solidity kodlama diline aşina olan geliştiriciler kolaylıkla Avalanche’ı kullanabilir ve mevcut projelerini buraya taşıyabilir.
Avalanche’ın ölçeklenebilir diğer blockchainlerden farkı nedir?
Burada bahsettiğimiz sorunlar ve çözümler Avalanche’a has değildir. Avalanche; Ethereum, Polkadot, Polygon ve Solana gibi diğer birlikte çalışabilir blockchainler ve ölçeklenebilir platformlarla rekabet halindedir. Bu durumda Avalanche’ı diğer alternatiflerden farklı kılan nedir?
Mutabakat mekanizması
En önemli fark muhtemelen Avalanche Mutabakatıdır. Fakat Avalanche yeni bir mutabakat mekanizması sunan tek blockchain değildir. Solana, iddia ettiğine göre 50.000 TPS’ye (saniye başına işlem) kadar işlem gerçekleştirebilen Proof of History’si ile Avalanche’ın vaat ettiği 6.500 TPS’yi geride bırakmaktadır. Fakat TPS, ağ hızını değerlendirmeye yönelik ölçütlerden yalnızca biridir ve bu ölçüt blok kesinleştirme hızını dikkate almaz.
İşlem hızı ve kesinleştirme
Bir diğer belirgin fark, Avalanche’ın 1 saniyenin altındaki işlem kesinleştirme hızıdır. Bu tam olarak ne anlama gelir? Daha önce de bahsettiğimiz gibi, TPS hızı ölçerken kullanılan ölçütlerden yalnızca biridir. Bir işlemin kesinleştirildiğinin ve tersine çevrilemeyeceğinin ya da değiştirilemeyeceğinin ne kadar sürede garanti altına alındığını da dikkate almamız gerekir. Bir saniyede 100.000 işlem işlenebilir, fakat işlemin kesinleştirilmesinde bir gecikme varsa ağ yine de yavaş olacaktır. Avalanche, sektörün en hızlı işlem kesinleştiren ağı olduğunu iddia etmektedir.
Merkeziyetsizlik
Avalanche’ın en büyük iddialarından biri de merkeziyetsizliktir. Büyüklüğü ve yaşı dikkate alındığında, makul seviyede düşük gerekliliklerinin de sayesinde çok sayıda doğrulayıcıya (Nisan 2022 itibarıyla 1.300’ün üzerinde) sahiptir. Fakat AVAX’ın fiyatının yükselmesiyle doğrulayıcı olmak daha pahalı bir hale gelmiştir.
Birlikte çalışabilir blockchainler
Avalanche’ın birlikte çalışabilir blockchainlerinin sayısı da potansiyel olarak sınırsızdır. Bu da onu özelleştirilmiş ve birlikte çalışabilir blockchainler sunan bir diğer proje olan Polkadot’la rekabetinde öne geçirmektedir. Polkadot Yan Zincir Slotları için açık artırmalarla satılan sınırlı bir alana sahipken, Avalanche basit bir abonelik ücretiyle çalışır.
Son Söz
Ethereum’a alternatif arayan Merkeziyetsiz Finans (DeFi) platformları için Avalanche gibi blockchainler EVM ile uyumlu olmaları ve düşük ücretleri nedeniyle oldukça caziptir. Fakat DeFi platformları, ölçeklenebilirlik ve hız söz konusu olduğunda uzun bir alternatif platform listesine de halihazırda sahiptir.
Kullanıma sunulduğundan bu yana Avalanche popülerliğini artırmış ve günlük toplam işlem sayısı bazında Ethereum’u şimdiden yakalamış olsa da bu projenin Solana ya da Polygon gibi diğer blockchainlerle rekabet edip edemeyeceği henüz belli değildir.
