Kısa Özet
DAO; DApp’ler, projeler ve kripto yatırım fonları tarafından sıkça kullanılan bir yönetişim türüdür. DAO’lar açık ve merkeziyetsiz olmalarının yanı sıra kendi kendini yürüten akıllı sözleşmelerle çalışma becerileri sayesinde oldukça popülerdir. Bir DAO oluşturmak için tekliflerinizi ve oylarınızı yönetebilecek bir teknik çözüm gereklidir. İhtiyaçlarınıza hitap edebilecek açık kaynaklı farklı seçenekler mevcuttur.
Giriş
Kriptonun köklerinin merkeziyetsizliğe dayanması, blockchain dünyasında DAO’ları popüler bir yönetişim modeli haline getirmiştir. Biraz teknik bilgi ve bazı araçlarla hızla bir DAO oluşturmanız mümkündür. Fakat öncelikle, iyi bir plana ve sizi destekleyecek bir topluluğa ihtiyacınız vardır. Bu makalemizde en temelde nelere ihtiyacınız olduğunuzdan ve DAO’nuzu nasıl oluşturabileceğinizden bahsedeceğiz.
DAO nedir?
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon anlamına gelir. İsminden de anlaşılabileceği gibi DAO’lar, bilgisayar koduyla otomatik hale getirilmiş ve isteyen herkesin katılımına açık (bazı temel şartları yerine getirdikleri müddetçe) organizasyonlardır. Otonom olmak, süreçlerin büyük bir bölümünün insan müdahalesi olmadan akıllı sözleşmeler tarafından yürütüldüğü anlamına gelir. DAO, fonları ve projeyi ortaklaşa idare eden bir topluluk tarafından yaratılır ve yönetilir.
Ethereum‘un 2016 girişim sermayesi fonu “The DAO” ile tanınır hale gelmiştir. Ne yazık ki token satışının üçüncü haftasında koddaki bir açık nedeniyle proje bir saldırıya uğramıştır. Fakat daha sonrasında fonlar bir sert çatallanma ile kurtarılmıştır. İlk zamanlardaki zorluklara rağmen DAO kavramı yıllar içinde gelişmiş ve artık Merkeziyetsiz Finans (DeFi) projeleri için en popüler yönetişim modellerinden biri haline gelmiştir.
Birbirlerinden farklıdır, fakat çoğunda aynı temel prensipler uygulanır. DAO’nun yönetişim tokeninden tutan herkes, elindeki token miktarıyla doğru orantılı bir şekilde oylama gücüne sahiptir. Token sahipleri, DAO’nun çalışma şekline yönelik değişiklik teklifleri de yapabilir.
Neden bir DAO oluşturmalıyım?
Kripto projeleri için DAO’lar bazı önemli avantajlara sahiptir. Muhtemelen en önemlisi de modelin akıllı sözleşmelere dayanmasıdır. Bu zincir üstü kod parçaları DAO’ları daha az insan müdahalesiyle çalışabilir hale getirir. Örneğin, bir teklifin sonuçları zincir üzerinde yayınlanabilir ve bu sonuçlar da önerilen değişikliği otomatik olarak tetikleyebilir. Yeni bir teklif sansürlenemez ve oylarda hile yapmak teknik olarak mümkün değildir.
DAO’lar özellikle de çoğunlukla anonim olan toplulukları organize etmek için kullanışlıdır. Gerçek kimliğini paylaşmanın getirdiği sorumluluk, anonim topluluklarda çoğu zaman söz konusu değildir ve tanımadığınız insanlara güvenmeniz gerekir. DAO sayesinde topluluk, bütünlüğü garanti altına alan bir teknolojiden faydalanarak kendi kendini organize edebilir. Birçok proje uluslararası ekiplere sahip olduğundan, geleneksel bir organizasyonu ya da birimi oluşturmaktan da daha kolaydır. Son olarak DAO, insanları organize etmek için daha uygun maliyetli bir seçenektir. Ücretsiz olarak ya da düşük bir ücretle bir DAO oluşturmanız mümkündür.
Kararlarından sizi sorumlu tutacağını anlamanız önemlidir. Gücü merkeziyetsiz hale getirdiğinizde, artık projenizin tüm kontrolü sizin elinizde olmayacaktır. Yönetişim kararlarını göz ardı etmeye karar verirseniz, olumsuz sonuçlarla karşılaşmanız neredeyse kaçınılmazdır.
Bir DAO için nelere ihtiyaç vardır?
Başarılı bir DAO, diğer şeylerin yanı sıra en az aşağıdaki beş özelliğe sahip olmalıdır:
1. Bir amaca ihtiyacı vardır. DAO’lar en temelde projeleri ve fonları organize etmenin bir yoludur. İyi bir proje ve neden yoksa DAO’nuzun bir çalışma amacı olmayacaktır.
2. Bir oylama mekanizması gereklidir. Oylamalar, insanların DAO ile etkileşim kurmak ve değişiklikler yapmak için başlıca yoludur. Oylama mekanizması oluşturmanın farklı yolları vardır. Kendi oylama mekanizmanızı yaratabilir ya da ileride bahsedeceğimiz gibi üçüncü parti bir sağlayıcı kullanılabilirsiniz. DAO’nuz daha sonra mekanizmayı değiştirmek üzere bile oylama yapabilir, fakat başlarken bir mekanizmanız olması gereklidir.
3. Bir yönetişim tokenine ya da hisse sistemine sahip olması gereklidir. İnsanlar, DAO’da söz sahibi olduklarını nasıl ispat edebilir? Yönetişim tokeni kullanımı oldukça yaygındır ve token çoğu zaman bir hizmet tokeni de olabilir. Bir hisse sistemi, kullanıcıların kripto paralarını yatırım amaçlı olarak DAO’ya yatırdığı fonlarda daha yaygındır.
4. Bir topluluğa ihtiyacı vardır. Daha fazla kişinin katılması ve DAO’nun yönetişimine dahil olması sayesinde merkeziyetsizlik de güçlenir. Bu sayede, güç daha fazla paydaş arasında dağıtılır.
5. Fonlarını yönetmek için bir yönteme ihtiyacı vardır. Çoğu DAO’nun bir hazinesi bulunur ya da topluluk fonlamasına erişimi vardır. Bu fonlar genellikle bir çoklu imza cüzdanında tutulur ve bu cüzdan yalnızca tüm önemli katılımcıların onaylaması durumunda kullanılabilir.
Kendi DAO’mu nasıl oluşturabilirim?
Teknik anlamda, oyları ve teklifleri idare etmek için bir mekanizmaya ihtiyacınız olacaktır. Açık kaynaklı farklı birkaç çözümden birini kullanabilirsiniz. Aragon, Ethereum blockchaini için popüler bir seçenektir. Snapshot da birden fazla blockchain üzerinde çalışan bir diğer alternatiftir. Bunların hepsi kabaca aynı yapıyı sunar, fakat sunma şekilleri farklılık gösterebilir. Bazı DAO sistemleri zincir üstü oylamalarla çalışırken diğerlerinde oylamalar zincir dışıdır. Hangisini seçeceğiniz DAO’nuzun neye daha fazla önem verdiğine bağlıdır.
DAO’nuzu bir blockchain üzerine kullanıma sunmak için gerekli işlem ücretlerini karşılayacak kadar kripto bulundurmayı unutmamanız önemlidir.
Aragon
Ethereum, Polygon, Andromeda ve Harmony üzerinde bir DAO organizasyonu yaratmanıza imkan tanır. Proje, Aragon istemcisi ile açık kaynaklı yazılımlar isteğe göre DAO’lar yaratmaya imkan tanır. Proje de bir DAO tarafından yönetilmektedir ve Aragon’un topladığı fonları yönetmek için kar amacı gütmeyen kendine ait bir organizasyona sahiptir.
DAO oluşturmak Aragon ile oldukça basittir. Bunu yapmak için şunlara ihtiyaç vardır:
1. Bir Ethereum Name Service alanı edinin.
2. DAO oluşturma ücretini (0,2 ETH artı gas ücretleri) ödemeye yetecek kadar kripto bulundurun.
3. Aragon DApp’i üzerinden ENS alanıyla bağlantılı bir organizasyon oluşturun. Birkaç organizasyon yapısından birini kullanın.
4. Oylama süresi ve gerekli destek yüzdesi gibi ayarlanızı yapılandırın ve DAO’yu kullanıma açın.
Daha fazla bilgiye Aragon’un SSS‘lerinden ulaşabilirsiniz.
Snapshot
Snapshot, isteğe göre bir zincir dışı oylama mekanizmasıdır. Token sahiplerinin bir anlık görüntüsüne dayanarak oylama yapmak için cüzdanlar aracılığıyla dijital imzaları kullanır. Belirli bir blok seçip ve tüm token sahiplerinin ve/veya staking yapanların birikimleri not eder.
Bu da kullanıcıların bir açık oylamayı etkilemek amacıyla daha fazla token almalarını engeller. Oyları zincir dışında tutmak, kullanıcıların birden fazla blockchain üzerinde yönetişim tokenine sahip olduğu çok zincirli projelerde verimli çalışır.
Snapshot üzerinde oylama sisteminizi yaratmanız için şunları yapmanız gereklidir:
1. Bir ENS alanı edinin. Bu alan, projenizin üzerinde çalıştığı blockchain’den bağımsız olarak Ethereum ana ağı üzerinde olmalıdır.
2. Snapshot’ı ENS alanınıza bağlayın.
3. Yöneticiler, oylama gücü staretejileri, şartlar vb. gibi alan ayarlarınızı özelleştirin.
4. Alanınızı doğrulayın. Bunun için en az 1.000 üye ve ilgili projeye yönelik mülkiyet ispatı gereklidir.
Talimatların tamamına Snapshot’un belgelerinden ulaşabilirsiniz.
DAOstack Alchemy
DAOstack Alchemy, Ethereum ve Gnosis Chain (önceki adıyla xDAI) üzerinde DAO’lar yaratmak için bir araçtır. Kullanıcı arayüzleri aracılığıyla oldukça basit bir DAO oluşturur, DAO üyeleri ekler ve organizasyonunuzu açar. Bu makalenin yazıldığı tarih itibarıyla Ethereum üzerinde bir DAO oluşturmanın maliyeti yaklaşık 0,2 Etherdir (ETH), fakat bu durumda bir ENS’ye ihtiyacınız yoktur.
Bir DAOstack DAO’su oluşturmak için cüzdanınızı projenin DApp‘ine bağlayın, belirtilen dört adımı tamamlayın ve ücretinizi ödeyin. DAO’yu başarıyla kullanmak için yaklaşık 0,2 ETH’ye ihtiyacınız olur.
Başarılı DAO örnekleri
En iyi çalışan kural ve düzenlemelerden biraz ilham almak isterseniz, kripto dünyasının tanınmış bazı DAO’larına göz atın. Bunlardan bazıları büyük işletmeler gibi çalışan son derece ayrıntılı ve açık organizasyonlar yürütmektedir. İnceleyebileceğiniz örneklerden bazıları şunlardır:
MakerDAO
MakerDAO, piyasadaki en eski, en başarılı DAO’lardan biridir. Organizasyon, kripto teminatlı DAI sabit coinini yönetir. Teklifler, teknik olmayan kararlar için Yönetişim Anketleri ve akıllı sözleşmedeki değişiklikler için Yönetici Oylamaları şeklinde ikiye ayırır. Projenin yönetişim DAO tokeni MKR’den tutan herkes katılımcı olma şansına sahiptir.
Aave
ERC-20 tokeni AAVE’ye sahip olan or AAVE stake eden herkesin DAO’sunda katılımcı olmasına imkan tanıyan Ethereum üzerindeki bir DeFi platformudur. Aave yönetişimi, projedeki değişiklerin dışında fikirleri fonlamak için Aave Burslarını ve protokol üzerindeki yeni projeleri de oylar.
Uniswap
Uniswap, DeFi projelerinin yaratılmasına ilham vermiş olan bir çoklu zincir Otomatik Piyasa Yapıcıdır (AMM). En büyük merkeziyetsiz borsalardan biridir ve UNI sahipleri teklifler yaratır ya da teklifleri oylar. Yeni bir teklif göndermek için UNI’nin toplam arzının en az %0,25’ine sahip olmanız gereklidir. Kararların sağlıklı bir şekilde alınmasını teşvik etmek için topluluk üyelerinin değişiklikler üzerinde tartışabileceği bir yönetişim forumu vardır.
Son Söz
Kendi DAO’nuzu oluşturmanız teknik olarak kolay olsa da bir DAO’yu başarıyla yönetmek zordur. Görebileceğiniz üzere DAO’nuzu hızla oluşturabileceğiniz basit birçok araç vardır. Fakat DAO’nuzu yaratmanızın anahtarı projeniz ve topluluğunuz olacaktır. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
