Müzisyenler enstrümanlarını en iyi şekilde saklamak isteseler de bazen müzik aletleri deforme olabilir, işte böyle durumlarda devreye luthierler girer.
Luthier dediğimiz kişiler enstrümanları tamir ederek eski hallerine dönüştürseler de asıl işleri telli bir enstrümanı baştan sona yapmaktır. Telli bir enstrümanı tamamen yapmadan (elektronik aksamlar da dahil) luthier olunmaz.
İyi bir luthierin ilk yeteneği sabrıdır, luthier sabrını milimetrik hesaplar ile ağaca işler. Çok zor bir meslek olduğu için dünyada da luthier sayısı azdır. Bazı luthierler ilginç şekilde ürettikleri enstrümanı çalmayı bilmezler ama ürettikleri ağacı ve enstrümanın özelliklerini çok iyi bilirler.
Müzisyenler belirli bir seviyeye ulaştıktan sonra artık ihtiyaçlarını daha iyi karşılayacak ve kendilerine özel bir alete ihtiyaç duyarlar, luthier de bu ihtiyacı karşılar, bu üretim süreci çoğu zaman aylar boyunca sürebilir. Bu kadar zaman ve emek verilen bir işin maliyeti de tahmin edeceğiniz gibi yüksek olur, kullanılan malzeme ve ağaç da kaliteli olursa yüksek maliyetli aletler ortaya çıkar.
Araplar “ud”u Endülüs’e götürüp uda “el ud” demişler ve İspanyollar da bu alete “lut” demişler. Luthier kelimesi Fransızca “luth” şeklinde yazılan kelimeden gelir ve telli müzik aleti yapabilen ve tamir edebilen kişi anlamını taşır. İlk başlarda sadece lut yapımcılarına luthier denilirken sonrasında gitar, keman gibi aletleri yapan kişilere de denilmeye başlandı.
Sadece tamirat yaparak luthier olunmaz, bir aleti tamamen yapabilmek gerekir. Ülkemizde de son zamanlarda dünya çapında luthierler yetişmeye başladı. Devlet Konservatuvarlarında da “Çalgı Yapım Bölümü” adı altında luthierler yetiştirilmeye başlanmıştır ama yine de bu zanaatın bence daha çok usta çırak ilişkisi ile geliştirilmesi uygundur.
- Luthier önce alete uygun ağacı tespit eder ve temin eder,
- Kullanılacak diğer malzemeleri belirler,
- Ağacı delerek ve keserek enstrümanın gövdesini şekillendirir,
- Akort aparatları, telleri ve diğer parçaları gövdeye takar,
- Enstrümanın tonunu aleti isteyen müzisyene göre en iyi şekilde belirlemeye çalışır.
Luthier olabilmek için neler lazım?
- Ağaçlardan iyi anlamak gerekir,
- İleri seviye bir marangozluk eğitimi şarttır,
- Hesaplamalar için fizik ve geometriyi bilmek gerekir,
- Ağaç ve kimyasallara hükmedebilmek için kimya ve biyolojiye hakim olmak gerekir
Luthierlik mesleği günümüzde İtalya’ın Crémone şehrinde en üst seviyede sürdürülüyor, işinde en iyiler Crémone’de müzik enstrümanları üretiyorlar . Bu işi en iyi yapan kişilere “Maestro liutaio” deniliyor.
Etrafınızdaki çocuklara iyi bakın, belki de karşınızdaki bir luthierdir. Bugün bu yazıyı saat 10.00’da değil 11.00’de yazdım çünkü yanımda 16 yaşında bir luthier vardı ve kendi ürettiği bir telli müzik aleti vardı. Aletin altına evden bulduğu tası koymuş, üstüne tahtadan bir gövde yapmış ve gitar telleri takmış. Sonrasında da bununla da yetinmemiş elektonik bir enstrümana çevirmiş. Kendisine sen bir luthiersin dediğimde bunun ne olduğunu bilmiyordu.
Okumanın böyle faydaları var işte, bu yüzden her gün deli gibi kitap okumalıyız. Belki de bilmediğiniz bir yeteneğiniz veya bir mesleğiniz var, siz bunu fiziksel veya ruhsal olarak uyguluyorsunuz ama ne yaptığınızın farkında değilsiniz. Bu yüzden kendinizi bulmak için kitaplarda kaybolmak gerekiyor.
Yarın görüşmek üzere…
