Çapa etkisi, pazarlamacıların müşterileri –sözüm meclisten dışarı- sazan gibi avladıkları bir yöntemdir. Bir konu hakkında öğrendiğiniz ilk bilgiye çapayı atarsınız ve geri kalan tüm değerlendirmeleri ilk öğrendiğiniz bilgiler üzerinden değerlendirirsiniz. Bu yazıyı okuyana kadar siz de bu etkiden nasibinizi almış olabilirsiniz, bundan sonra çapalanmayın…
Bir konu ile ilgili ilk öğrendiğiniz bilgi en güvendiğiniz ve referans aldığınız bilgidir. Bu etki bize doğuştan gelen bir kusurdur, öğrendiğiniz ilk bilgi her zaman sizi etkiler ve dikkat tortunuz orada kalır.
Bağlantı etkisi, bağlama etkisi veya fokalizm etkisi olarak da anılan bu psikolojik zaafımız ile ilgili bir örnek vereyim. Afrika’da kaç dil konuşuluyor diye bir soru sorsam ve ipucu olarak da “100’den fazla dil konuşuluyor” diye bir bilgi versem yaptığınız tahminlerde 100’den fazla uzaklaşamazsınız, 100 bilgisine aklınız çapalanır. Afrika’da yaklaşık 2000 dil konuşulmaktadır!
“En kestirme yol bildiğin yoldur” sözü çapa etkisini çok güzel anlatıyor, siz ne kadar mücadeleci bir ruha sahip olduğunuzu söyleseniz de beyniniz kendini zorlayıp daha iyi bir yol bulmak ve daha iyi kazanımlar elde etmek yerine kendisine ilk sunulan bilgileri kabul ediyor.
Bir ilçedeki evler 400 bin liradan başlıyor diyelim, o ilçede 300 bin liraya bir ev satarsanız ev kapış kapış gider, gitmesinin tek sebebi diğer evlerin 400 bin liradan başlıyor olmasıdır, bu fiyatı kim belirliyor, belli değildir, buna “Balon Piyasa” denilir.
Alışveriş yaparken ne istediğinizi iyi belirleyin ve kendinize limitler koyun. Herkes buna 5 bin lira veriyor diyerek siz de 5 bin lira etmeyecek bir ürüne paranızı yatırmayın, o ürün şok bir indirim ile 3 bine düşerse yine ucuz diye alıp çapalanmayın. Bir ayakkabı 500 liraya satışa sunulduğunda siz ona bakıp “Bu sezon sonunda 250’ye düştüğünde alırım” diyorsanız çapanın etkisindesinizdir. Aynı ayakkabı 150 liradan 250’ye çıksa kesinlikle almazdınız ama 500’den 250’ye düşmesini dört gözle bekliyorsunuz. Para harcarken iki kere düşünün, para kolay kazanılmıyor…
Bir gerçek var, o gerçeği sizden saklamak için akıl oyunları yapıyor olabilirler, bu oyunlara gelmeyin. Günlük kemik okuyucu kitlem gittikçe büyüyor ve yakın zamana kadar “acaba artık yazmasam mı?” diye kendime sorarken şimdi sabahları “bugün nasıl daha iyi yazabilirim?” diye kalkıyorum. Okuduğunuz için teşekkürler.
Bak bir gerçek var
Ne kadar kaçarsan seni o kadar kovalar
Nefesi hep ensende
Sevsen de sevmesen de Kaçsan nereye kadar
Saklansan neye yarar
Attığın her adımda yanında
Kurtuldun sanma sakın
Gölgenden bile daha yakın
