Giriş
Kripto para bireylerin dijital ortamda değer transferi yapmasına imkan sunan dijital bir para türüdür.
Bu tür bir sistemin PayPal’dan ya da telefonunuzdaki dijital bankacılık uygulamasından nasıl bir farkı olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Bunlar aynı kullanım alanlarına hitap ediyor gibi gözükse de (örn. arkadaşlara ödeme yapmak, favori web sitesinden alışveriş yapmak gibi) aslında tamamen farklı kavramlardır.
Kripto paraların çalışmasında büyük öneme sahip birkaç öğe bulunur. Makalemizde önce bu kavramları anlaşılması kolay parçalar haline getirecek daha sonra da her şeyi bir araya getirmeye çalışacağız.Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Kripto para nedir?
Kripto para, farklı dijital para sistemleri için her şeyi kapsayan bir kavram olarak hizmet eder. Kripto paralar hak sahipliğini sağlamak ve işlemlerin güvenliğini mümkün kılmak için güçlü bir kriptografiye dayanır. Sistem tek bir parti tarafından değil ortak bir veri setinin etrafında koordine olan merkeziyetsiz bir katılımcı ağı tarafından yürütülür.
Kripto para: aracıyı ortadan kaldırmak
Bildiğimiz finansal sistemlerde birçok aracı yer alır. Yüz yüze nakit ödemesi olmayan her işlem bankanızın veri tabanında bir zincir reaksiyon başlatır. Dışarıdan bakıldığında kahve satın almak için yalnızca kartınızı okutuyorsunuz gibi gözükse de aslında gerçekte satıcı bankayla iletişim kurar ve banka da ödemeyi yapmak için yetkiniz (ve bakiyeniz) olduğu bilgisini doğrular. Bu fonlar sizin hesabınızda bile yer almaz: banka yalnızca ödeme yaptığınız tutarı size borç olarak verdiğini işlediği bir kayıt defteri tutar. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Kısaca özetlersek, finansal altyapının belkemiği son derece merkezidir – önemli birkaç kişi yalnızca bir düğmeye basarak biriktirdiğiniz tüm paranın ortadan yok olmasını sağlayabilir. Bir kripto para ağında ise böyle bir belkemiği yoktur. Yani, aslında vardır ama tamamen farklıdır. 10 bankanın 1.000.000 kişiye hizmet ettiği bir ülke düşünün. Her bir banka ağır düzenlemelere tabi ve müşterilerine itibari para sistemidahilinde hizmet verebilmeye başlamak için sayısız kontrolden geçmesi gerekiyor. Müşterilerin sahip olduğu belirli yasal garantiler var fakat en özünde bankada tuttukları paralar üzerinde hiçbir kontrolleri yok. Tipik bir kripto para düzeninde ‘bankalar’ ve ‘müşteriler’ arasında fark bulunmaz, her bir kullanıcı kendisinin bankasıdır. Düzenlemeler mevcuttur ama yaptırımlar aracılar yerine yazılım tarafından uygulanır. Kişinin kendi bankasını (bunlara node adı verilir) kurması için yalnızca bir programı indirmesi ve bu yazılımı bilgisayarında çalıştırması yeterlidir. Çoğu zaman sıradan bir bilgisayar yeterli olur. Bu yazılım internete bağlanır ve aynı programı çalıştıran diğer bilgisayarlara ulaşarak onlarla bağlantılar kurmaya çalışır. Tüm bankalar bu şekilde birkaç başka bankayla bağlantı kurarak bir eşler arası ağ yaratır.
Bu sayede merkezi bir bilgi kaynağı olmaz: bir node yeni bir bilgi yarattığı anda (ya da başka bir node’dan bilgi aldığında) bu bilgiyi bağlantıda olduğu tüm diğer node’lara yayınlar. Diğer node’lar da aynı şeyi yapar böylece bilgi ağ dahilinde hızla yayılır ve tüm katılımcıların verileri güncel kalır.
Node’lar tarafından hangi bilgiler paylaşılır?
Node’lar işlemler hakkında bilgi paylaşır. İnsanların dağıtılmış kayıt defteri kavramından bahsettiğini sıkça duyabilirsiniz çünkü her bir node’un tuttuğu aslında çok uzun bir listedir. Liste düzenli olarak güncellenir ve listeye her sefer yeni bir işlem serisi eklenir (bu konu hakkında daha fazla bilgi için Blockchain Teknolojisi Nedir?makalemizi okuyabilirsiniz).Kayıtları idare etmesi için kullanılabilecek tek bir banka ve hatta güvenilir bir parti bile olmadığı için tüm node’ların bunu kendi başlarına yapması gerekir. Yeni bir işlem serisi (blok adı verilir) yayınlandığında, bu bloğun sistem kuralları dahilinde yaratılıp yaratılmadığı yazılım tarafından otomatik olarak doğrulanır. Eğer bloğu oluşturan birim sahip olmadığı paraları harcamaya çalışıyorsa işlem ağ tarafından otomatik olarak reddedilir. Herkes bir blok yaratabilir. Bunu yapmanın en popüler yöntemi (Bitcoin gibi kripto paralarda kullanılır) madencilik adlı süreçtir fakat diğer yöntemlere ilgi de gitgide artmaktadır. Detaylar hakkında kaygılanmanıza gerek yok, bilinmesi gereken en önemli şey iyi bir kripto paranın katılımcıların hile girişimlerini çok masraflı hale getireceği ve katılımcılarını dürüst davranmaları karşılığında ödüllendireceğidir. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Kripto para nasıl çalışır?
İsmi nedeniyle çok da şaşırtıcı gelmeyeceği üzere kripto para ağlarının temelinde kriptografi yatar. Kriptografi sayesinde diğer kullanıcılar sizin paranızı harcayamaz, coinlerin size ulaşması için gizliliğinizden ödün vermenize gerek olmaz ve tüm ekosistem güvenli kalır.Kullanıcı seviyesinde ağa giriş noktanız bir özel anahtardır. Özel anahtar, herhangi birinin çok sayıda yüksek güçte bilgisayarla bile tahmin etmesinin pratikte mümkün olamayacağı çok büyük bir sayıdır. Birçok açıdan bir parolaya benzer fakat en önemli farkları özel anahtarların değiştirilemez olması ve kaybedildiği takdirde anahtarı kurtarmanın hiçbir şekilde mümkün olmamasıdır (anahtarların nasıl saklanması gerektiğine yönelik bir rehber için Özel Anahtarları Güvende Tutma makalemize göz atabilirsiniz).
Bir özel anahtar yarattığınızda (bu işlem herhangi bir cihaz üzerinden yapılabilir) artık bu anahtardan açık adresler türetebilirsiniz. Bu açık adresleri de size kripto para gönderirken kullanmaları üzere başka kullanıcılarla paylaşabilirsiniz. Açık adresleri kullanarak ters mühendislikle özel anahtarların keşfedilmesi riski bulunmaz.Bu açık anahtar kriptografisinin güzel bir özelliği de kullanıcıların coinleri harcama hakkına sahip olduğunu kolaylıkla ispatlayabilmesi ve diğerlerinin de bunun gerçekliğini kolayca doğrulayabilmesidir. Aksine eğer kötü niyetli kişiler kendilerine ait olmayan fonları hareket ettirmeye çalışırsa yaptıkları işlemler diğer node’lar tarafından ağa aktarılmaz.
Her şeyi bir araya getirmek
Kripto paraların henüz yalnızca yüzeysel özelliklerinden bahsettik ama sistem hakkında yeterli bir özet sunacak konulara değindiğimizi umuyoruz. Şimdi Alice ve Bob üzerinden vereceğimiz bir örnekle tipik bir banka kartı işleminin ve bir kripto para işleminin nasıl yapıldığına göz atalım.
Alice, Bob’un sahibi olduğu bir dükkandan kahve satın almak istiyor:
- Bob, satış noktası cihazına sipariş tutarını girer ve Alice de cihaza banka kartını yerleştirir.
- Eğer her şey yolundaysa bilgi alıcı bankaya (Bob’un adına kart işlemlerini kabul eden banka) gönderilir.
- Alıcı banka Alice’in talebi üzerine daha geniş bir ağla bağlantı kurar ve bu ağ da Alice’in bankasını işlemin geçerli olup olmadığına yönelik sorgular.
- Alice’in bankası bazı kontroller gerçekleştirir (bu işlemin sahte olma ihtimali var mı? Alice işlem için yeterli fona sahip mi?).
- Alice’in bankası ağı her şeyin yolunda olduğuna yönelik (ya da eğer mevcutsa bir sorun olduğuna yönelik) bilgilendirir.
- Ağ bilgiyi alıcı bankaya aktarır ve banka da bilgiyi Bob’la paylaşır.
Alice kahvesini alarak ayrılır. Günün ilerleyen saatlerinde bir kez daha kahve almak ister. Tekrar Bob’un kafesine gider ve Bob’un camına bir Burada Bitcoin Geçer çıkartması yapıştırdığını fark eder. Bunu denemek ister ve içeri girerek siparişini verir:
- Bob cüzdanını (Bob’un açık/özel anahtarlarını tutan ve işlemler gerçekleştirmesini mümkün kılan bir yazılım) açar. Bir açık adres oluşturur ve bunu Alice’le paylaşır. Kolaylık açısından paylaşımı bir QR kod göstererek yapabilir.
- Alice kendi cüzdanını açar ve QR kodu taratır. Alice’in cüzdanı otomatik olarak bu QR kodu çözer ve Alice’ten göndermek istediği tutarı girmesini ister.
- Alice kahvenin tutarını girer (işlemi kabul etmeye ağı teşvik etmek için küçük bir işlem masrafı eklenir) ve ‘gönder’e basar.
- İşlem, Bitcoin çalıştıran node’lar ağına yayınlanır.
- Blok yaratmaya çalışan bir kişi işlemi alır.
- Eğer blok kabul edilirse, işlem onaylanır ve Bob’a yeni bir ödeme aldığının bildirimi ulaşır.
İşte bu kadar! Gördüğünüz üzere Bitcoin işlemleri çok daha az aracı içerir. Aslında hiç aracı olmadığı söylenebilir çünkü eğer Alice’in geçerli işlemi bazı node’lar tarafından reddedilirse bile diğerleri tarafından kabul edilir. Kripto para, fiziksel para transferine dijital bir ortamda en fazla yaklaşılabilecek noktadır. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.
Konu hız olduğunda kart ağlarının daha hızlı olma eğiliminde olduğunu, bir kripto para işleminin gerçekleşmesinin dakikalardan saatlere kadar uzayabileceğini belirtmek de önemlidir. Fakat daha geniş bir açıdan bakıldığında işlem bankalara kıyasla çok daha hızlı şekilde gerçekleşir zira bankaların arka planda fonları taşıması aslında genellikle günler alır. Ayrıca kripto para dünyasındaki sayısız inovasyonla kart ve kripto harcamalarının hızları arasındaki farkların göz ardı edilecek seviyeye kadar azalması olasıdır.
Kripto para nereden alınır?
Kripto para sahibi olmanın birçok yolu vardır. Bir ürün ya da hizmet satarak kripto para kazanabilirsiniz, madencilik yapmayı deneyebilirsiniz ya da doğrudan satın alabilirsiniz. Finansın geleceğinin bu yeni dijital para dünyasında yattığına inanıyoruz ve kripto paraların dünya genelinde benimsenmesini desteklemeyi misyonumuz edindik. Binance şu anda yüzlerce coini destekliyor ve bu coinlere mümkün olan en kolay şekilde erişebilmenizi sağlamak için sürekli çalışmaya devam ediyoruz.Başlamak için yalnızca Kripto Para Al ve Sat geçiş kanalına gitmeniz yeterli. Burada size harcamak istediğiniz miktar ve almak istediğiniz coin sorulacak. Bu noktada ya hesabınıza giriş yapın ya da bir hesap oluşturun, kimliğinizi doğrulayın ve yeni finans paradigmasına attığınız bu ilk adımın keyfini çıkarın!
Son Fikirler
Satoshi Nakamoto 2008 yılında Bitcoin önerisini ilk kez yayınladığında, değeri nasıl algıladığımızı, tuttuğumuzu ve paylaştığımızı sonsuza kadar değiştirecek olan olaylar zincirini de harekete geçirdi. Gizliliği korumanın gitgide daha da zorlaştığı ve güvenliğimizin güvenilir üçüncü partilere dayandığı bir dönemde kripto para gerçek anlamda kendi bankamız olabilmemizi sağlayan bir araç olarak ortaya çıktı. Binance üzerinden işlem yapmak için buraya tıklayarak üyelik oluşturmanız gerekmektedir.